Cipher's Column

  ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ- ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਲੇਖਕ- ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ              ‘ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ’ ਇੱਕ ਜ਼ਿਹਨੀ ਅਵਿਵਸਥਿਤ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਨੂੰ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਇੱਕੋ ਨੁਕਤੇ ਨਾਲ ਚੀਰਣ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਜੇ ਮੈਂ ਥੋੜਾ ਕੁ ਪਾਠਕ ਬਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਬਿਖਰੇ ਕਣ ਆਏ ਜਿਸਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਪੜ੍ਹਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਾਰੀਕ ਤੰਦ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਏਗੀ... ਉਮੀਦ ਕਰਾਂਗਾ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਹੀ ਸਹੀ ਕੋਈ ਇਸਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸਮਝੇ: ਸਿਰਲੇਖ ਚੋਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਸਿਰਲੇਖ ਚੋਣ ਅਜਿਹਾ ਸੰਗੀਨ ਮਸਲਾ ਹੈ ਜਿਸਤੋਂ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਤੱਤਸਾਰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਦੀ ਇਹ ਰਚਨਾ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸਰਲ ਅਰਥ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਨੋਰਥ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ; ਪਰ ਰਚਨਾ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਪਾਠਕ ਰਿਹਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸੌਖਿਆਂ ਪਚਾਉਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਤਾਬ, ਬਾਸ਼ਰਤੇ ਉਹ ਯੋਗ ਲਿਖਾਰੀ ਅਤੇ ਉੱਨਤ ਸੋਝੀ ਵਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ ਹੋਵੇ, ਉਸਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਉੱਪਰ ਮੁਕੰਮਲ ਬਹਿਸ ਛੇੜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਇਹ ਨਾਂ ਯੋਗ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ...

ਘੁਮੱਕੜ ਸ਼ਾਸਤਰ- ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਧਰਾਤਲ ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਕਰਤਿਆਯਨ             ‘ ਇਹ ਦੌਰ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰੀ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਦੌਰ ਹੈ, ਵਿਰਲਾ ਟਾਵਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਸਾਧਕ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਬਣ ਸਕੇਗਾ।’ ਇਹ ਟਿੱਪਣੀ ਸਖ਼ਤ ਹੈ ਪਰ ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਕਰਤਿਆਯਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਘੁਮੱਕੜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਤੱਤ ਵੀ ਹੈ । ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜਦੋਂ ਨੰਗੀ ਤਲ਼ੀਆਂ ਦੀ ਛੋਹ ਲਗਦੀ ਹੈ ਓਦੋਂ ਇੱਕ ਕਸਕ ਜਿਹੀ ਉਭਰ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਇਹ ਜੁੜਾਅ ਧਰਤ ਨਾਲ ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਓਸਨੂੰ ਵੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਇਆ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਸਲੀਕੇ ਦੀ ਜਾਚ ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰੰਗ ਮਾਣੀਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਜਾਣੀਦੇ ਨਹੀਂ। ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਬੀਤਦੀ ਹੈ ਉਹ ਟਿਕਾਅ ਵਿਚ ਨਹੀਂ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਇਰੀ ਮੁਸਾਫ਼ਰੀ ਦੇ ਵਕ਼ਤ ਦੀ ਨਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ। ਪਰ ਖ਼ੈਰ, ਗੱਲ ਲਮਕਾਉਣੀ ਨਹੀਂ ਆਪਾਂ, ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ ਦੱਸਣ ਨੂੰ। ਆਖ਼ਰ ਲਿਖਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ‘ਸ਼ਾਸਤਰ’ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗਿਆਂ ਇਸਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਛੋਹਣ ਅੰਦਰ ਕਾਮਿਆਬੀ ਹਾਸਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।             ਅਨੁਵਾਦ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਣ ਦਾ ਸਭ ਦਾ ਆਪੋ ਆਪਣਾ ਜ਼ਾਇਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮੈਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਵਿਸ਼ੇ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਉਸ ਮੌਲਿਕ ਸ਼ਖ਼ਸ ਬਾਰੇ ਹੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ...